Član
- Znacaj sistema za oslanjanje i podjela-
Zadatak sistema za oslanjanje je da obezbjedi elasticnu vezu izmedju tockova i okvira tj. karoserije, pa time i stabilnost vozila u svim uslovima kretanja.Prilikom kretanja vozila po neravnom terenu dolazi do njegovog oscilovanja koje utice na udobnost,stabilnost,vucne karakteristike, upravljivost,cvrstocu i pouzdanost.Da bi se dinamicke sile koje djeluju na tockove,sasiju i karoseriju ublazile i dale zeljeni karakter oscilovanjima vozila, sluzi sistem za oslanjanje. Znacaj sistema za oslanjanje je veci ukoliko je veca brzina kretanja.
Osnovni zahtjevi koje mora da ispuni svaki sistem za oslanjanje su:
1.sto manje poprecne oscilacije koje direktno uticu na stabilnost vozila
2.odsustvo udara I dobru stabilnost
3.da obezbjedi neophodne karakteristike prigusenja
4.odgovarajuce kinematicke osobine sto je neophodno za smanjenje habanja
pneumatika I I omogucava lakse upravljanje vozilom
5.da ima odgovarajucu oprugu
Sistem za oslanjanje sastoji se iz tri posebna mehanizma:
1.mehanizam za vodjenje tockova
2.elasticni oslonci
3.elementi prigusenja
Zadatak mehanizma za vodjenje je da obezbjedi sto povoljnije relativno pomjeranje tockova u odnosu na okvir ili karoseriju vozila.
Elasticni oslonci imaju zadatak da pri pronosenju vertikalnih opterecenja na okvir ili karoseriju obezbjede njihovo ublazavanje, odnosno da ne dolazi do vecih udarnih opterecenja.
Karakteristika sistema za oslanjanje je u najvecoj mjeri definisana elasticnim osloncima.Elasticni oslonci se izradjuju od metala I od nemetala.
Metalni oslonci su :
1.opruge ili gibnjevi
2.zavojne opruge
3.torzioni stapovi
Nemetalni oslonci su:
1.gumeni
2.pneumatski
3.hidraulicni
Gumeni elementi u sistemu oslanjanja koriste se kao prigusnici ili granicnici.
SISTEM ZA OSLANJANJE SE U CJELINI MOZE PODJELITI NA DVA OSNOVNA SISTEMA:
1.SISTEM SA NEZAVISNIM OSLANJANJEM
2.SISTEM SA ZAVISNIM OSLANJANJEM
-Zavisni sistem za oslanjanje sa elementima-
Djelovi sistema sa zavisnim oslanjanjem su:
1.gibanj
2.amortizeri
3.pogonski most
4.rukavci tockova
Zavisni sistemi oslanjanja vezani su za pojam krute osovine.Kruta greda vezuje ljevi I desni tocak,pri cemu se pomjeranje jednog tocka u poprecnoj ravni prenosi na drugi tocak iste osovine.Ovi sistemi su najjednostavniji ali ne obezbjedjuju maksimalnu udobnost .Sistem sa zavisnim oslanjanjem primjenjuje se na pojedinim putnickim vozilima,teretnim vozilima I autobusima,kako na prednjem djelu vozila tako I na zadnjem. Lisnati gibnjevi, u sistemu oslanjanja,imaju dvostruku ulogu:sluze kao elasticna veza izmedju djelova koji spajaju I obavljaju funkciju vodjenja tockova.Lisnati gibnjevi se sastoje od veceg broja listova iste sirine, a razlicite duzine. Kod teretnih vozila I autobusa moze postojati glavni I pomocni lisnati gibanj. Gibanj se sastoji od glavnog lista koji je ujedno I najduzi, na cijem se kraju nalaze usice. U usicama se nalazi cahura od bronze ili celicna cahura sa gumenim uloskom. Jedan kraj gibnja je pomocu osovinice pricvrscen za kuciste na ramu ,a drugi je preko oscilujuceg oslonca tzv. osmice,spojen sa sa karoserijom ili ramom. Zahvaljujuci osmici ili klizacu gibanj se moze poduzno pomerati (skracivati ili produzavati).
Gibanj ima visestruku funkciju :
1.obezbjedjuje elasticnu vezu
2.prigusuje oscilacije
3.obezbjedjuje vodjenje tockova
Lisnati gibnjevi:
1.uzduzni nosac rama
2.prednji gibanj
3.zadnji giban
4.zadnji pomocni gibanj
5.obloga poluvratila
Gibnjevi se postavljaju poduzno,paralelno sa uzduznom osom vozila, a samo u rjedjem slucaju postavljaju se popreko u odnosu na poduznu osu vozila. Listovi gibnjeva izradjuju se od kvalitetnog celika. Kod savremenih autobusa, kao dio sistema oslanjanja, u primeni su tzv. vazdusni jastuci pomocu kojih se ostvaruje elasticno oslanjanje, dok se bocne sile moraju na drugi nacin preneti na ram, tj. karoseriju.
-Nezavisni sistem za oslanjanje sa elementima-
Dijelovi nezavisnog sistema za oslanjanje su:
1.torziona poluga
2.rukavac tocka
3.zavojna opruga
4.amortizer
5.pneumatik
Nezavisni sistem oslanjanja karakteristican je po tome sto se pri nailasku jednog tocka na neravninu reakcija na podlogu ne prenosi na drugi tocak istog mosta, sto predstavlja prednost u odnosu na zavisno oslanjanje. Ovaj sistem se vise primjenjuje zbog udobnosti pri prevozu putnika. Kod nezavisnog oslanjanja nema kinematske povezanosti izmedju tockova na istoj osovini. Ovakvo rjesenje je pogodnije kada se vozilo krece po neravnom terenu I u krivini.U nezavisnom sistemu oslanjanja najcesce se primjenjuju zavojne opruge I to uglavnom kod putnickih vozila. Po pravilu postavljaju se na prednjim tockovima, a mogu biti postavljene I na zadnjim tockovima. Nezavisni sistem oslanjanja danas se srece prakticno na svim upravljackim mostovima putnickih vozila, a sve cesce I na pogonskim. Kod nezavisnog sistema oslanjanja mehanizam za oslanjanje preuzima na sebe funkciju upravljackog mosta.Kod pneumatskog sistema karakteristike oslanjanja jednostavno se regulisu pritiskom vazduha I dobija se razlicita krutost oslonca.
Sistem oslanjanja moze biti sa :
1.mehanickim prigusivacem
2.hidraulicnim prigusivacem
Prigusivaci (amortizeri) mogu se podijeliti prema radnim karakteristikama na:
1.jednosmjerne
2.dvosmjerne
-Amortizer i stabilizator-
-AMORTIZER:
Djelovi amortizera su:
1.unutrasnji cilindar
2.klip
3.zaptivni prsten
4.ventil za propustanje ulja jednog u drugi ventil
Uloga amortizera je da svojim funkcionisanjem prigusi tj.smanji oscilacije izmedju pojedinih sklopova na vozilu za vrijeme njegovog kretanja.Prvobitni amortizeri radili su na principu trenja ali su zbog ogranicenih funkcionalnih mogucnosti bili kratko u primeni.
Princip rada hidraulickog amortizera zasniva se na pretvaranju kineticke energije oscilovanja u toplotnu.Ovaj efekat postize se preusmjeravanjem fluida da proticu kroz kalibrisane otvore.Sistem za oslanjanje bez amortizera bio bi nefunkcionalan, zbog toga su na vozilima svih vrsta ugradjeni amortizeri.Po pravilu na svakoj osovini postoje po dva amortizera, a kod autobusa I teskih teretnih vozila I po cetiri amortizera.
Prema konstrukciji amortizeri se mogu podjeliti na:
1.teleskopske
2.poluzne
Prema smeru delovanja mogu biti:
1.jednosmjerni
2.dvosmjerni
Princip rada amortizera:
Prilikom razvlacenja amortizera sabija se ulje u gornjem prostoru cilindra iznad klipa.Sa obzirom da je ulje nestisljivo ono usled nastalog pritiska prolazi kroz kalibrisane otvore I odlazi kroz spoljni cilindar.Kada nastane obrnut smjer djelovanja spoljne sile odredjena kolicina ulja prolazi kroz otvore na celu klipa I odlazi iz unutrasnjeg cilindra u prostor iznad klipa pri cemu se stvara znacajna sila otpora pomjeranju-sila prigusenja .Ovo se naizmjenicno ponavlja za vrijeme oscilovanja vozila.
Ispravnost amortizera je izuzetno vazna za stabilnost vozila, upravljivost I vijek pneumatika. Amortizeri su znacajni za bezbjedno kretanje vozila, posebno u krivinama.
-STABILIZATORI-
Pri kretanju vozila u krivini javlja se centrifugalna sila, koja tezi da izazove bocno naginjanje vozila, zbog cega dolazi do opterecenja tockova na spoljnoj strani ,a rasterecenja na unutrasnjoj strani.Ovakvo stanje remeti stabilnost vozila, jer na njega djeluju poprecne sile. U ovakvim slucajevima deluje stabilizator, ciji je zadatak da maksimalno smanji bocno naginjanje vozila, a da pri tome ne umanje elasticne osobine sistema oslanjanja, odnosno da vozac pri tome ne izubi osecaj pracenja krivine. Ovo se realizuje pomocu poprecno postavljenog torzionog stabilizatora
Zadatak sistema za oslanjanje je da obezbjedi elasticnu vezu izmedju tockova i okvira tj. karoserije, pa time i stabilnost vozila u svim uslovima kretanja.Prilikom kretanja vozila po neravnom terenu dolazi do njegovog oscilovanja koje utice na udobnost,stabilnost,vucne karakteristike, upravljivost,cvrstocu i pouzdanost.Da bi se dinamicke sile koje djeluju na tockove,sasiju i karoseriju ublazile i dale zeljeni karakter oscilovanjima vozila, sluzi sistem za oslanjanje. Znacaj sistema za oslanjanje je veci ukoliko je veca brzina kretanja.
Osnovni zahtjevi koje mora da ispuni svaki sistem za oslanjanje su:
1.sto manje poprecne oscilacije koje direktno uticu na stabilnost vozila
2.odsustvo udara I dobru stabilnost
3.da obezbjedi neophodne karakteristike prigusenja
4.odgovarajuce kinematicke osobine sto je neophodno za smanjenje habanja
pneumatika I I omogucava lakse upravljanje vozilom
5.da ima odgovarajucu oprugu
Sistem za oslanjanje sastoji se iz tri posebna mehanizma:
1.mehanizam za vodjenje tockova
2.elasticni oslonci
3.elementi prigusenja
Zadatak mehanizma za vodjenje je da obezbjedi sto povoljnije relativno pomjeranje tockova u odnosu na okvir ili karoseriju vozila.
Elasticni oslonci imaju zadatak da pri pronosenju vertikalnih opterecenja na okvir ili karoseriju obezbjede njihovo ublazavanje, odnosno da ne dolazi do vecih udarnih opterecenja.
Karakteristika sistema za oslanjanje je u najvecoj mjeri definisana elasticnim osloncima.Elasticni oslonci se izradjuju od metala I od nemetala.
Metalni oslonci su :
1.opruge ili gibnjevi
2.zavojne opruge
3.torzioni stapovi
Nemetalni oslonci su:
1.gumeni
2.pneumatski
3.hidraulicni
Gumeni elementi u sistemu oslanjanja koriste se kao prigusnici ili granicnici.
SISTEM ZA OSLANJANJE SE U CJELINI MOZE PODJELITI NA DVA OSNOVNA SISTEMA:
1.SISTEM SA NEZAVISNIM OSLANJANJEM
2.SISTEM SA ZAVISNIM OSLANJANJEM
-Zavisni sistem za oslanjanje sa elementima-
Djelovi sistema sa zavisnim oslanjanjem su:
1.gibanj
2.amortizeri
3.pogonski most
4.rukavci tockova
Zavisni sistemi oslanjanja vezani su za pojam krute osovine.Kruta greda vezuje ljevi I desni tocak,pri cemu se pomjeranje jednog tocka u poprecnoj ravni prenosi na drugi tocak iste osovine.Ovi sistemi su najjednostavniji ali ne obezbjedjuju maksimalnu udobnost .Sistem sa zavisnim oslanjanjem primjenjuje se na pojedinim putnickim vozilima,teretnim vozilima I autobusima,kako na prednjem djelu vozila tako I na zadnjem. Lisnati gibnjevi, u sistemu oslanjanja,imaju dvostruku ulogu:sluze kao elasticna veza izmedju djelova koji spajaju I obavljaju funkciju vodjenja tockova.Lisnati gibnjevi se sastoje od veceg broja listova iste sirine, a razlicite duzine. Kod teretnih vozila I autobusa moze postojati glavni I pomocni lisnati gibanj. Gibanj se sastoji od glavnog lista koji je ujedno I najduzi, na cijem se kraju nalaze usice. U usicama se nalazi cahura od bronze ili celicna cahura sa gumenim uloskom. Jedan kraj gibnja je pomocu osovinice pricvrscen za kuciste na ramu ,a drugi je preko oscilujuceg oslonca tzv. osmice,spojen sa sa karoserijom ili ramom. Zahvaljujuci osmici ili klizacu gibanj se moze poduzno pomerati (skracivati ili produzavati).
Gibanj ima visestruku funkciju :
1.obezbjedjuje elasticnu vezu
2.prigusuje oscilacije
3.obezbjedjuje vodjenje tockova
Lisnati gibnjevi:
1.uzduzni nosac rama
2.prednji gibanj
3.zadnji giban
4.zadnji pomocni gibanj
5.obloga poluvratila
Gibnjevi se postavljaju poduzno,paralelno sa uzduznom osom vozila, a samo u rjedjem slucaju postavljaju se popreko u odnosu na poduznu osu vozila. Listovi gibnjeva izradjuju se od kvalitetnog celika. Kod savremenih autobusa, kao dio sistema oslanjanja, u primeni su tzv. vazdusni jastuci pomocu kojih se ostvaruje elasticno oslanjanje, dok se bocne sile moraju na drugi nacin preneti na ram, tj. karoseriju.
-Nezavisni sistem za oslanjanje sa elementima-
Dijelovi nezavisnog sistema za oslanjanje su:
1.torziona poluga
2.rukavac tocka
3.zavojna opruga
4.amortizer
5.pneumatik
Nezavisni sistem oslanjanja karakteristican je po tome sto se pri nailasku jednog tocka na neravninu reakcija na podlogu ne prenosi na drugi tocak istog mosta, sto predstavlja prednost u odnosu na zavisno oslanjanje. Ovaj sistem se vise primjenjuje zbog udobnosti pri prevozu putnika. Kod nezavisnog oslanjanja nema kinematske povezanosti izmedju tockova na istoj osovini. Ovakvo rjesenje je pogodnije kada se vozilo krece po neravnom terenu I u krivini.U nezavisnom sistemu oslanjanja najcesce se primjenjuju zavojne opruge I to uglavnom kod putnickih vozila. Po pravilu postavljaju se na prednjim tockovima, a mogu biti postavljene I na zadnjim tockovima. Nezavisni sistem oslanjanja danas se srece prakticno na svim upravljackim mostovima putnickih vozila, a sve cesce I na pogonskim. Kod nezavisnog sistema oslanjanja mehanizam za oslanjanje preuzima na sebe funkciju upravljackog mosta.Kod pneumatskog sistema karakteristike oslanjanja jednostavno se regulisu pritiskom vazduha I dobija se razlicita krutost oslonca.
Sistem oslanjanja moze biti sa :
1.mehanickim prigusivacem
2.hidraulicnim prigusivacem
Prigusivaci (amortizeri) mogu se podijeliti prema radnim karakteristikama na:
1.jednosmjerne
2.dvosmjerne
-Amortizer i stabilizator-
-AMORTIZER:
Djelovi amortizera su:
1.unutrasnji cilindar
2.klip
3.zaptivni prsten
4.ventil za propustanje ulja jednog u drugi ventil
Uloga amortizera je da svojim funkcionisanjem prigusi tj.smanji oscilacije izmedju pojedinih sklopova na vozilu za vrijeme njegovog kretanja.Prvobitni amortizeri radili su na principu trenja ali su zbog ogranicenih funkcionalnih mogucnosti bili kratko u primeni.
Princip rada hidraulickog amortizera zasniva se na pretvaranju kineticke energije oscilovanja u toplotnu.Ovaj efekat postize se preusmjeravanjem fluida da proticu kroz kalibrisane otvore.Sistem za oslanjanje bez amortizera bio bi nefunkcionalan, zbog toga su na vozilima svih vrsta ugradjeni amortizeri.Po pravilu na svakoj osovini postoje po dva amortizera, a kod autobusa I teskih teretnih vozila I po cetiri amortizera.
Prema konstrukciji amortizeri se mogu podjeliti na:
1.teleskopske
2.poluzne
Prema smeru delovanja mogu biti:
1.jednosmjerni
2.dvosmjerni
Princip rada amortizera:
Prilikom razvlacenja amortizera sabija se ulje u gornjem prostoru cilindra iznad klipa.Sa obzirom da je ulje nestisljivo ono usled nastalog pritiska prolazi kroz kalibrisane otvore I odlazi kroz spoljni cilindar.Kada nastane obrnut smjer djelovanja spoljne sile odredjena kolicina ulja prolazi kroz otvore na celu klipa I odlazi iz unutrasnjeg cilindra u prostor iznad klipa pri cemu se stvara znacajna sila otpora pomjeranju-sila prigusenja .Ovo se naizmjenicno ponavlja za vrijeme oscilovanja vozila.
Ispravnost amortizera je izuzetno vazna za stabilnost vozila, upravljivost I vijek pneumatika. Amortizeri su znacajni za bezbjedno kretanje vozila, posebno u krivinama.
-STABILIZATORI-
Pri kretanju vozila u krivini javlja se centrifugalna sila, koja tezi da izazove bocno naginjanje vozila, zbog cega dolazi do opterecenja tockova na spoljnoj strani ,a rasterecenja na unutrasnjoj strani.Ovakvo stanje remeti stabilnost vozila, jer na njega djeluju poprecne sile. U ovakvim slucajevima deluje stabilizator, ciji je zadatak da maksimalno smanji bocno naginjanje vozila, a da pri tome ne umanje elasticne osobine sistema oslanjanja, odnosno da vozac pri tome ne izubi osecaj pracenja krivine. Ovo se realizuje pomocu poprecno postavljenog torzionog stabilizatora